اگر فرد مبتلا به HIV بار ویروسی تشخیص‌پذیر داشته باشد، HIV از طریق خون، منی، ترشحات واژن، مخاط مقعد و شیر مادر منتقل می‌شود. HIV از طریق آب دهان، عطسه، سرفه، عرق یا ادرار منتقل نمی‌شود.
HIV چگونه منتقل می‌شود؟
اگر فرد مبتلا به HIV دارای بار ویروسی تشخیص‌پذیر باشد، ممکن است HIV را از راه مایعات زیر منتقل کند:
- خون
- منی (شامل مایع پیش-انزال)
- ترشحات واژن
- مخاط مقعد
- شیر مادر.
افراد ممکن است از راه‌های زیر به HIV مبتلا شوند:
- رابطه جنسی واژینال/جلویی و مقعدی بدون کاندوم
- استفاده مشترک از وسایل تزریق مواد
- استفاده مشترک از وسایل جنسی
- انتقال از مادر به فرزند در دوران بارداری
- تماس با خون آلوده.
در بیشتر فعالیت‌ها، احتمال ابتلا به/انتقال HIV وجود ندارد.
HIV از راه‌های زیر منتقل نمی‌شود:
- بوسیدن
- در آغوش گرفتن
- دست دادن
- زندگی در مکان مشترک
- استفاده از توالت مشترک
- استفاده مشترک از وسایل منزل مانند لیوان، بشقاب، قاشق/چنگال یا ملافه.
- انواع دیگر تماس اجتماعی معمول.
HIV چه مدت می‌تواند بیرون از بدن زنده بماند؟
HIV بیرون از بدن معمولا مدت چندانی زنده نمی‌ماند. تماس با خون یا منی خارج از بدن معمولاً زمینه انتقال HIV را فراهم نمی‌کند.
همچنین، اگر بار ویروسی شما تشخیص‌پذیر باشد و دچار بریدگی شوید، احتمال انتقال HIV به افراد دیگر بسیار اندک خواهد بود. در این موارد، باید خون را با صابون و آب گرم بشویید و روی زخم را با چسب‌زخم یا پانسمان بپوشانید.
HIV چگونه از راه منی یا ترشحات واژن منتقل می‌شود؟
مایعات بدن، از جمله منی و ترشحات واژن، ممکن است حامل HIV باشند. اگر فرد HIV بار ویروسی تشخیص‌پذیر داشته باشد، در صورتی که منی یا ترشحات واژن فرد با بدن شریک جنسی هنگام رابطه جنسی واژینال یا مقعدی تماس پیدا کند، HIV ممکن است به شریک جنسی منتقل شود.
اگر یک مرد دچار HIV دارای بار ویروسی تشخیص‌پذیر باشد، مایعات بدن او، از جمله منی، حاوی ویروس خواهد بود.
اگر وی دارای بار ویروسی تشخیص‌پذیر باشد و منی او حین رابطه جنسی با بدن شریک جنسی تماس پیدا کند، HIV ممکن است وارد جریان خون شریک جنسی شود.
مایع پیش-انزال نیز حاوی HIV است. به همین دلیل، حتی اگر مرد آلت خود را پیش از انزال از بدن شریک جنسی خارج کند، باز هم احتمال انتقال عفونت وجود خواهد داشت.
اگر زن HIV و بار ویروسی تشخیص‌پذیر داشته باشد، مایعات بدن او، از جمله ترشحات واژن، حاوی ویروس خواهد بود.
اگر این ترشحات حین رابطه جنسی با آلت تناسلی مردانه تماس پیدا کند، HIV احتمالاً منتقل می‌شود. ویروس موجود در ترشحات ممکن است از طریق پوست نازک آلت تناسلی مردانه یا حشفه وارد بدن مرد شود.
آیا کاندوم مانع انتقال HIV می‌شود؟
بله. استفاده درست از کاندوم مانع تماس با منی یا ترشحات واژن (و خون) می‌شود و از انتقال HIV جلوگیری می‌کند. ویروس نمی‌تواند از دیواره لاتکسی کاندوم عبور کند.
کاندوم فقط باید با روان‌سازهای آب‌پایه استفاده شود زیرا روان‌ساز روغن-پایه باعث ضعیف شدن کاندوم می‌شود.
در افراد دچار HIV که تحت درمان موثر قرار دارند و دارای بار ویروسی تشخیص‌ناپذیر هستند، HIV از طریق مایعات بدن منتقل نمی‌شود.
باید توجه داشت که اگر رابطه جنسی بدون کاندوم داشته باشید، احتمال انتقال دیگر عفونت‌های آمیزشی (STI) نیز وجود خواهد داشت.
در صورت استفاده نشدن از دیگر روش‌های ضدبارداری، رابطه جنسی بدون کاندوم ممکن است منجر به بارداری ناخواسته شود.
انتقال از مادر به فرزند
این راه انتقال در یونان بسیار نادر است زیرا مداخله‌های پزشکی زیر، احتمال انتقال از مادر به فرزند را به کمتر از 1% رسانده است:
- مادر تحت درمان قرار می‌گیرد (اگر قبلاً تحت درمان نبوده باشد).
- اگر بار ویروسی تشخیص‌پذیر باشد، ممکن است زایمان سزارین پیشنهاد شود.
- نوزاد، طی هفته‌های نخست زندگی، تحت درمان HIV قرار می‌گیرد.
- مادر به نوزاد شیر نمی‌دهد.
تماس با خون چطور سبب ابتلا به HIV می‌شود؟
احتمال انتقال HIV از طریق خون در صورتی مطرح می‌شود که فرد دارای بار ویروسی تشخیص‌پذیر باشد و خون او وارد بدن فرد دیگر شود یا با غشای مخاطی فرد دیگر تماس پیدا کند. غشای مخاطی در بخش‌هایی از بدن که دارای پوست مرطوب و جاذب است وجود دارد؛ مانند:
- چشم
- واژن
- سر آلت تناسلی مردانه
- درون مقعد
- دهان.
- بینی
این خطر نیز وجود دارد که خون فرد دارای بار ویروسی تشخیص‌پذیر با بریدگی یا زخم پوستی تماس پیدا کند. در این صورت، HIV از طریق پوست وارد جریان خون یک نفر می‌شود. اگر خون با پوست سالم تماس پیدا کند، خطری ایجاد نمی‌کند.
در محیط پزشکی، این احتمال وجود دارد که HIV از طریق ایجاد برش یا سوراخ تصادفی با تیغ یا سوزنی که قبلاً برای درمان فرد دچار HIV مصرف شده بود، منتقل شود.
این اتفاق را آسیب ناشی از سوزن می‌نامند. احتمال انتقال آلودگی به این روش بسیار اندک است. البته، اگر فردی احتمال دهد که بر اثر آسیب ناشی از سوزن در معرض HIV قرار گرفته است، می‌تواند از داروی پیشگیری پس از مواجهه (PEP) استفاده کند.
چگونگی ایمن ماندن در صورت تماس با خون آلوده
حین رابطه جنسی، کاندوم می‌تواند مانع تماس با خون شود.
در کنار رابطه جنسی، استفاده مشترک از وسایل تزریق مواد مخدر (از جمله استروییدها) زمینه انتقال خون آلوده به بدن را فراهم می‌کند. با استفاده از سوزن نو و خودداری از مصرف اشتراکی سوزن، سرنگ و وسایل دیگر، می‌توان از بروز این مشکل پیشگیری کرد.
اگر زنی HIV داشته باشد و دارای بار ویروسی تشخیص‌پذیر باشد، احتمال انتقال عفونت از طریق خون قاعدگی او وجود خواهد داشت.
اگر HIV منفی باشید و داروی پیشگیری پیش از مواجهه (PrEP) را مصرف کنید، در صورت مواجهه با خون آلوده در برابر ابتلا به HIV ایمن خواهید بود.
اگر لازم باشد خون را پاک کنم، چه باید بکنم؟
HIV معمولاً مدت چندانی بیرون از بدن زنده نمی‌ماند ولی لازم است از تماس با خون (به‌ویژه در پوست زخمی) دوری کنید.
ویروس هپاتیت C تا چند هفته می‌تواند در دمای اتاق درون خون خشک‌شده زندگی کند، و ویروس هپاتیت B می‌تواند خارج از بدن به مدت حدود یک هفته درون خون خشک‌شده زندگی کند.
برای پاک کردن خون پخش شده، دستکش لاستیکی بپوشید و مایع را با ماده سفیدکننده و آب گرم (یک واحد ماده سفیدکننده در برابر 10 واحد آب گرم) پاک کنید. برای زدودن خونی که روی بدن فرد دیگر پاشیده شده است، از آب صابون‌دار گرم استفاده کنید.
مواد پسماند، دستکش استفاده‌شده و لباس‌های خون‌آلود را درون کیسه پلاستیکی بگذارید و کیسه را پس از گره زدن، دور بیندازید.
آیا احتمال ابتلا به HIV در حین انتقال خون وجود دارد؟
انتقال خون یا دیگر فرآورده‌های خونی در یونان بی‌خطر است زیرا همه فرآورده‌های خونی از نظر وجود آلودگی‌هایی مانند HIV غربالگری می‌شوند.
در کشورهایی که الزامات سخت‌گیرانه‌ای درباره ایمنی تامین خون وجود ندارد، دریافت خون آلوده ممکن است سبب انتقال ویروس شود. این اتفاق ممکن است در کشورهایی که سایر فرآورده‌های خونی، اندام‌های پیوندی یا اسپرم را غربال نمی‌کنند، رخ دهد.
اهدای خون هرگز خطرناک نبوده است.